Pwyllgor Dethol Ynni yn cynnal gwrandawiad ar gyfer Comisiwn Hafren

Mae’r arbenigwyr a argymhellodd y dylai Llywodraeth y DU harneisio ynni llanw Aber Hafren wedi siarad heddiw â’r seneddwyr sy’n eistedd ar Bwyllgor Dethol Diogelwch Ynni a Sero Net y DU.

Cymerodd tri chomisiynydd, gan gynnwys Cadeirydd y comisiwn, Dr Andrew Garrad CBE, ran mewn sesiwn ddarlledu o’r enw “Pŵer y llanw a’r Hafren” a oedd yn edrych ar ddeall yr effeithiau amgylcheddol a chymdeithasol-economaidd posibl o ddatblygu ynni amrediad llanw yn yr aber.

Yn ystod y gwrandawiad, gwnaeth un o aelodau’r pwyllgor sylw y gallai amrediad y llanw fod yn “rhan goll o’r jig-so ar ynni glân” fel rhan o gwestiynau ynghylch deddfwriaeth cynefinoedd a chreu swyddi.

Ochr yn ochr â’r comisiynwyr, siaradodd y pwyllgor hefyd â Sarah Williams-Gardener, Cadeirydd y Porth Gorllewinol, Shaun Gaffey o RSPB Cymru, a Dr Athanasios Angeloudis, Darllenydd mewn Mecaneg Hylifau Amgylcheddol yn Ysgol Beirianneg Prifysgol Caeredin.

Mae’r gwrandawiad pwyllgor dethol hwn yn dilyn lansio argymhellion y comisiwn ym mis Mawrth. Yn yr argymhellion hyn, daeth y comisiwn i’r casgliad y gallai ynni amrediad llanw yn Aber Hafren ddarparu trydan adnewyddadwy rhagweladwy sydd ei angen yn fawr.

Argymhellodd y comisiwn y dylid datblygu morlyn llanw a allai gynhyrchu llawer iawn o drydan carbon isel fel rhan o brosiect arddangos masnachol. Byddai hyn yn cael ei gyd-fynd â mwy o gasglu data i ddeall sut roedd morlyn yn effeithio ar yr amgylchedd lleol er mwyn rheoli unrhyw gynefin digolledu.

Gyda disgwyl i’r galw am drydan yn y DU fwy na dyblu erbyn 2050, ailadroddodd y comisiynwyr eu galwad i’r pwyllgor am fuddsoddiad brys i archwilio’r ffynhonnell ynni hon.

Dywedodd Dr Andrew Garrad, Cadeirydd Comisiwn Aber Hafren: “Rwy’n ddiolchgar iawn i’r pwyllgor am eu hamser i drafod y mater pwysig hwn.

“Cyfarfu ein comisiwn â dros 500 o randdeiliaid a thros 200 o sefydliadau dros y flwyddyn ddiwethaf i helpu i ddod i’n casgliadau. Ein comisiwn ni oedd y diweddaraf mewn cyfres hir o gomisiynau ac astudiaethau, ond mae ein dull wedi bod yn wahanol i’n rhagflaenwyr ac, o ganlyniad, rydym yn hyderus bod ein hargymhellion yn darparu ffordd ymarferol ymlaen i wneud yn siŵr y gallwn harneisio ynni adnewyddadwy sydd ei angen yn fawr o un o ystodau llanw uchaf y byd.

“O ystyried bod y galw am drydan glân yn y DU yn debygol o gynyddu’n gyflym, mae angen gweithredu nawr i wneud yn siŵr y gallwn ddiwallu’r galw hwnnw yn y dyfodol.”

Dywedodd Sarah Williams-Gardener, Cadeirydd y Porth Gorllewinol: “Mae pŵer Aber Hafren wedi bod yn hysbys ers tro byd. Er gwaethaf hyn, nid oes dim erioed wedi’i adeiladu i harneisio’r ynni naturiol hwn.

“Gyda lefelau’r môr yn codi a’r angen cynyddol am ynni carbon isel lleol, mae angen i’r Llywodraeth weithredu nawr i harneisio’r adnodd unigryw anhygoel hwn er budd cenedlaethau’r dyfodol.

“Rwy’n ddiolchgar i waith y comisiwn ac i’r pwyllgor am eu hamser heddiw. Gyda’u hargymhellion, mae ein harweinwyr lleol yn edrych i uno i sicrhau y gallwn fwrw ymlaen â’r rhain ac rwy’n galw ar Lywodraeth y DU i addo eu cefnogaeth.”

Aber Hafren sydd â’r ail amrediad llanw uchaf yn y byd gyda gwahaniaeth o 14m rhwng llanw isel a phenllanw ar ei anterth. Yn y gorffennol, mae morglawdd llanw wedi’i gyflwyno fel ateb posibl ar gyfer harneisio’r math naturiol hwn o ynni rhagweladwy, ond cafodd yr opsiwn hwn ei wrthod gan y comisiwn oherwydd ei effaith amgylcheddol uchel.

Mae’r Pwyllgor Diogelwch Ynni a Sero Net yn grŵp trawsbleidiol o seneddwyr sydd â rôl allweddol wrth graffu ar bolisi ynni Llywodraeth y DU.